Darmen algemeen

Microbioom

Onze darmen worden gekoloniseerd door de darmflora, ook wel het microbioom genoemd. De darmflora, die meer dan een kilo weegt, wordt gevormd door triljoenen micro-organismen die uit meer dan 1000 verschillende soorten bestaan. Het aantal microben dat het menselijk lichaam koloniseert is ongeveer even groot is als het aantal menselijke cellen zelf.

De darmbacteriën spelen een essentiële rol in alle processen in het lichaam. Zij vervullen onmisbare functies en hebben een grote invloed op het welzijn en de gezondheid. Zonder microbioom zou leven niet mogelijk zijn! Recente technieken hebben het mogelijk gemaakt alle bacteriën in de darm in beeld te brengen. Dat wil zeggen dat het DNA van bacteriën kan worden geïdentificeerd en ook hun aantallen. De uitdraai van de totale hoeveelheid DNA of RNA van micro-organismen in een orgaan, bijvoorbeeld de darm, de mond, de long of huid wordt microbioom genoemd. Daaruit kan worden afgeleid welke organismen aanwezig zijn. De meeste bacteriën zelf krijgt men niet te zien. Zij verdragen geen zuurstof (anaeroob) en sterven snel af in een zuurstofrijke omgeving.

Opmerking: Men kan de bepaling van twaalf verschillende bacteriën dus geen microbioom analyse noemen.

Verschil microbioom-microbiotica

Het menselijke microbioom is het geheel van alle microbiota die zich op of in menselijke weefsels en biovloeistoffen bevinden, samen met de overeenkomstige anatomische plaatsen waar ze zich bevinden.

Microbiota

Microbiota vormen een gemeenschap van micro-organismen die in grote mate samenwerken. Het begrip microbiota omvat bacteriën, archaea, eencellige organismen, schimmels en virussen. Deze organismen stimuleren het immuunsystemen, zorgen voor een goede weerstand, produceren eiwitten en vitaminen. Ze leven niet alleen in de darmen, maar ook in verschillende samenstellingen op de huid en de slijmvliezen.

Darmflora

De darmflora is een onjuiste term voor het microbioom van de menselijke darm. In het verleden werden bacteriën nog tot de plantenwereld gerekend. Volgens deze veronderstelling werd daarom ook wel gesproken van de “flora” in de darm. Bacteriën echter, die verreweg het grootste deel van de darmflora uitmaken, vormen een apart geslacht van levende organismen.

De term intestinale microbiota is dus eigenlijk meer op zijn plaats.

Intestinale microbiotica

In de baarmoeder is het embryo nog grotendeels steriel. Pas bij de geboorte begint zich bij de baby geleidelijk een microbioom met darmflora te ontwikkelen. Tijdens de vaginale bevalling komt de baby dus eerst in contact met de kiemen van de darm- en vaginale flora van de moeder. Vervolgens komen nog meer bacteriën en andere microben in de darm van de zuigeling, hoofdzakelijk via de voeding, maar ook via andere omgevingscontacten, waar zij zich voornamelijk op de darmwanden van de dikke darm vestigen. Geleidelijk groeit deze populatie uit tot een stabiel microbioom dat bij volwassenen ongeveer 1 tot 2 kilo weegt. Het bevat ongeveer 10 biljoen van ongeveer 1000 verschillende micro-organismen.

Bij een keizersnede zijn het in de eerste plaats de huidkiemen van de moeder waarmee de pasgeborene in aanraking komt. Uit een recente Britse studie met bijna 600 pasgeborenen blijkt dat kinderen die via een keizersnede zijn geboren, een geheel andere, meestal ontoereikende darmflora hebben. Deze kinderen lijden meer aan beschavingsziekten die terug te voeren zijn op een verstoord microbioom. Daartoe behoren vooral darmziekten, longziekten en huidziekten. Kinderen met een keizersnede hebben een verhoogd risico op een hele reeks ziekten in hun eerste acht levensjaren, waaronder chronische bronchitis, allergieën, ADHD, zwaarlijvigheid en autisme.

Verreweg het grootste deel van de darmflora wordt gevormd door darmbacteriën van verschillende soorten. De samenstelling van de darmflora van elke persoon is even uniek als de vingerafdruk en hangt in beslissende mate af van de levensstijl en het voedingspatroon. Vanwege de uiteenlopende functies van het darmmicrobioom voor de menselijke gezondheid wordt de darmflora nu beschouwd als een orgaan op zich.

Hoe belangrijk is de darmflora?

De darmflora speelt een uiterst belangrijke rol bij de spijsvertering. Dit komt doordat de darmbacteriën, die zich vooral in de dikke darm bevinden, enzymen kunnen vormen met behulp waarvan anders onverteerbare voedselbestanddelen, zoals voedingsvezels, verder kunnen worden afgebroken en zo voor het lichaam toegankelijk kunnen worden gemaakt.

Bovendien produceert de darmflora een aantal belangrijke hormonen, zoals serotonine en dopamine, die ook bekend staan als gelukshormonen of hormonen van een goed humeur, en melatonine, dat verantwoordelijk is voor de slaap. Veel vitaminen van het B-complex, alsmede vitamine K voor de bloedstolling, worden ook door darmbacteriën geproduceerd.

Bovendien is de darmflora een belangrijk onderdeel van de immuunafweer. Een gezonde darmflora met een voldoende grote populatie gezondheidsbevorderende darmbacteriën voorkomt dat schadelijke kiemen zich in de darm kunnen verspreiden. Aangezien de microben van de darmflora ook in voortdurende uitwisseling zijn met de cellen van het immuunsysteem, die zich in het darmslijmvlies bevinden – wordt de immuunafweer voortdurend geprikkeld en dus getraind. Het immuunsysteem van het lichaam wordt dus permanent aangepast en geoptimaliseerd.

Stammen (Fylum):

Vijf belangrijke stammen vormen 95% van de darmflora:

1. Firmicutes (Bacilli, Clostridium en Mollicutes);
2. Bacteroidales (Bacteroïdes en Prevotella);
3. Proteobacterium (E.coli en Enterobacteriaceae);
4. Actinobacterium (Bifidobacterium);
5. Verrucomicrobia (Akkermansia).

Bepaalde bacteriegroepen dragen bij tot een gezonde samenstelling, andere zijn verhoogd bij ontstekingen, kanker of overgewicht: 80% van de darmflora wordt gevormd door twee grote stammen, namelijk Firmicutes en Bacteroidetes. De verhouding tussen deze twee stammen speelt een belangrijke rol in de gezondheid, waarbij de verhouding tussen deze grote stammen ongeveer 2:1 moet zijn. Een toename van Bacteroïdes en een daling van Firmicutes is ongunstig. De darmbacteriën Bacteroïdes vulgatus en Clostridium paraputrificum kunnen galmetabolieten omzetten in kankerverwekkende stoffen.

Onder andere Veillonella is betrokken bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa. Het zijn bacteriën die in de mond voorkomen. Deze nemen toe bij ontstekingen van het gebit en tandvlees. Lactobacillus en Enterococcus zijn bacillussoorten die tot de stam van Fermicutes behoren. Tot Clostridium behoren de geslachten Rumminococcus, Blautia en Roseburia. Dit zijn belangrijke bacteriën die plantvezels omzetten in energie. Clostridium spp. is een soort dat behoort tot de Firmicutes die voor 60% de darmflora vormen. Clostridium bevat zeer veel verschillende bacteriegeslachten die gunstige eigenschappen hebben. De familie Clostridiaceae kent tientalle variaties. Op het niveau van de soorten zijn er meer dan vijftig. Deze nemen 30% van de flora voor hun rekening. Tot de orde Clostrida behoort Ruminococcus, die het Enterotype 3-cluster vormt. Over Clostridium kan gemakkelijk verwarring ontstaan. Naast de bacteriën met gunstige eigenschappen zijn er een aantal die toxines vormen en schadelijke eigenschappen hebben. Christensenellaceae is een hele familie aan bacteriesoorten die een goede invloed heeft op de omringde bacteriën in de darm. Ook Faecalibacterium heeft een zeer gunstige invloed.

Soort (Genus)

De stammen zijn onder verdeeld in klassen, orders en uiteindelijke de soort (Genus). Uit een grote tweelingstudie blijkt dat de bacteriesoort erfelijk is bepaald en wordt overgedragen. Er spelen nog veel factoren mee, maar dat neemt niet weg dat deze bevindingen het belang van de darmflora aantonen.

Enzymen en boterzuur

Alle darmbacteriën produceren enzymen die we niet zelf kunnen aanmaken. De bacteriën bevatten talloze nuttige enzymen. De darmflora produceert grote hoeveelheden korte-keten vetzuren (butyraat (boterzuur), propionzuur en acetaat), wanneer men veel groenten eet.

Anderzijds worden hun aantallen beïnvloed door wat je eet. De verschillende soorten vetzuren worden opgenomen door de cellen van de dikke darm als energiebron. De vetzuren voeden de darmwand en houden het milieu van de darm licht zuur, een pH van 6,0 tot 6,8 (niet te verwarren met het bloed dat juist licht alkalisch moet zijn, een pH van 7 is neutraal). Melkzuurvormende bacteriën, korteketen vetzuren (bijvoorbeeld boterzuur) en polyaminen zorgen voor een optimale zuurgraad (pH) in de darm.
http://www.finessebodylineclinic.nl/zuur-base-evenwicht

Voeding en bacteriën

Op basis van de analyse van het microbioom kan men de darmflora gericht beïnvloeden door de voeding aan te passen. Een dieet rijk aan groenten kan het lichaam beschermen. Korte-keten vetzuren stimuleren de groei, maar ook de hechting van Lactobacillus-, Bacteroïdes- en Bifidobacteriumsoorten; bacteriën die op hun beurt het ammoniakgehalte van de darm verminderen. De darmflora vormt polyaminen (buitengewoon belangrijke stoffen voor celgroei) herstel van het slijmvlies, synthese van DNA en RNA en regulatie van tal van metabole processen. Groenten bevatten eveneens polyaminen en spelen een belangrijke rol door het milieu van de darm te verbeteren. Bij afwijkende processen spelen deze stoffen ook een rol in het ontstaan van kwaadaardige cellen. Een te hoog gehalte aan galzuren is ongunstig, dit hangt vaak samen met een te hoog cholesterolgehalte. Voeding rijk aan vlees en dierlijke vetten doet galresistente bacteriën toenemen. Het gehalte van de secondaire galzouten neemt af door gebruik van cellulose-rijke plantvezels.

Groentevezels

Boterzuur stimuleert hechting van groeifactoren aan de darmwand, remt chronische darminfecties en houdt de darm daardoor gezond. Het stimuleert de apoptose van ontregelde macrofagen, herstelt beschadigd DNA van de darmcel en vermindert de kans op het ontstaan van darmkanker. Colitispatiënten krijgen soms darmspoelingen met boterzuur, dat ook als supplement verkrijgbaar is: CleanoCol . De opname van boterzuur door de darmcellen wordt verbeterd door toediening van selenium, dat aanwezig is in tomaten, uien en broccoli. In 27% van de maag- en darmkanker gevallen vond men een overgroei met anaerobe bacteriën. Bacteroïdes spp. en Clostridium spp. kwamen het meest voor (60% en 22%, resp.). Een toename wordt geassocieerd met een verhoogde kans op colonkanker.

Therapie:

1. Consumptie van plantvezels en pectine hebben een positieve invloed op de concentratie van polyamine in de darm. Knapperige stengels zijn rijk aan cellulose.
2. Vermijden van rood vlees.
3. Vermijden van kleurstoffen en toxische stoffen uit het dieet (biologische voeding).
4. Gebruik van calcium-d-glucaraat 500 mg, 2 per dag.

Het verschil tussen probiotische en prebiotische voeding

Probiotisch voedsel bevat een groot aantal gezondheidsbevorderende bacteriën. Door ze te eten, kunnen sommige ervan in de dikke darm terechtkomen en zich daar koloniseren. Prebiotische voedingsmiddelen bevatten een bijzonder grote hoeveelheid voedingsvezels. De onverteerbare vezels leveren de voedingsbasis voor de gewenste kiemen. De gerichte consumptie van prebiotische voedingsmiddelen verbetert de levensomstandigheden van de nuttige darmbacteriën en stimuleert zo hun groei.

Gezonde voeding

Opdat de nieuw geïntroduceerde bacteriën zich in de dikke darm kunnen vestigen en vermenigvuldigen, is het absoluut noodzakelijk dat hun een geschikte habitat wordt geboden. Dit gebeurt in de eerste plaats door de keuze van de juiste voedingsmiddelen. Het heeft dus geen zin om elke dag probiotica te nemen en je vol te proppen met fast food. De kleine helpers zouden gewoon verhongeren. Als u uw darmflora op lange termijn gezond wilt houden of in geval van dysbiose voorgoed in evenwicht wilt brengen, ontkomt u er niet aan uw voeding dienovereenkomstig aan te passen. Je moet op de volgende dingen letten:

• Gezondheidsbevorderende darmbacteriën houden van voedingsvezels. Daarom moet u bij voorkeur voedingsmiddelen eten die veel voedingsvezels bevatten. Zij komen vooral voor in volkorenproducten, verse groenten en fruit, alsook in lijnzaad, tarwezemelen en psylliumschillen.
• Kies bij het boodschappen doen voedsel dat zo vers en natuurlijk mogelijk is. Het meeste daarvan moet plantaardig zijn.
• In water oplosbare voedingsvezels zoals inuline, oligofructose en pectine komen in de dikke darm terecht door het eten van cichorei, uien, prei, knoflook, asperges, granen, artisjokken, afgekoelde gekookte aardappelen of aardperen.
• Zorg ervoor dat ze zo vers mogelijk worden bereid.
• Drink dagelijks ten minste 1 tot 1,5 liter vloeistof. Stil mineraalwater en thee zonder suiker zijn bijzonder geschikt.
• Vermijd daarentegen sterk voorverpakte voedingsmiddelen zoals worst, diepvriespizza, instantsoepen, enz. Ze bevatten meestal veel zout, suiker, vetten en additieven. Gezondheidsbevorderende bacteriën voelen zich niet thuis in deze omgeving.
• Voedingsmiddelen met een hoog suikergehalte, zoals gebak, chocolade, andere zoetigheden, en sterk gezoete frisdranken zoals frisdrank en cola, werken ook de groei van potentieel ziekteverwekkende kiemen in de hand en hebben dus een ongunstig effect op de darmflora.
• Hetzelfde geldt voor de veelvuldige consumptie van dierlijke eiwitten en dierlijke vetten. Probeer daarom de consumptie van vlees, vis en vette zuivelproducten te beperken en geef de voorkeur aan magere varianten.
• Beperk ook het alcoholgebruik en rook, indien mogelijk, niet.
• Met de gerichte consumptie van probiotische voedingsmiddelen kunt u bovendien de hoeveelheid nuttige kiemen in uw darmen verhogen. Door de wijze waarop ze worden bereid of gefermenteerd, bevatten deze producten een bijzonder groot aantal levende, gezondheidsbevorderende bacterieculturen. Neem daarom een selectie van deze voedingsmiddelen op in uw dagelijkse voeding. Deze omvatten: kefir, verse zuurkool, augurken, miso (Japanse kruidenpasta), appelazijn, kimchi (gefermenteerde Chinese kool), kombucha (gefermenteerde theedrank), tempeh (gefermenteerde sojabonen).

Literatuur:

Charme van je darmen (G. Enders) is zowel een onderhoudend als een goed onderbouwd boek.

Superorgaan Microbioom: De darm als sleutel tot gezondheid en een langer leven (Dr. N. Schaenzler)

Stunted microbiota and opportunistic pathogen colonization in caesarean-section birth.

Shao Y, Forster SC, Tsaliki E, Vervier K, Strang A, Simpson N, Kumar N, Stares MD, Rodger A, Brocklehurst P, Field N, Lawley TD. (2019)

Mglab&Advies, darmflora-analyses en Adviezen

Maak online een afspraak voor een gratis en vrijblijvend consult: https://bit.ly/ContactFinesseMedicalCenter